Voor ons een primeur: het Theo Thijssen Museum breekt een bestaande wisseltentoonstelling open!

MBO-docent Paula van Manen krijgt een ereplaatsje in onze expositie Lastpakken voor de klas, over kritische leerkrachten die in aanvaring kwamen met hun ‘bovengestelden’. Van Manen schreef een – ondanks haar begrip voor de mooie intenties – hilarisch-ontluisterend boek over de praktijk van het op haar Nijmeegse werkplek overhaast ingevoerde ‘gepersonaliseerd onderwijs’ – en werd  prompt ontslagen. Alle druk trotserend, bestreed zij haar ontslag tot aan de Hoge Raad. Met succes, zo bleek op 7 oktober.

“Paula van Manen is een dappere krijger”, schreef columnist Aleid Truijens in de Volkskrant. En zo is het maar net!

Het aan haar gewijde nieuwe expositie-onderdeel is op vrijdag 11 november onthuld door Paula van Manen zelf, in het Theo Thijssen Museum, Eerste Leliedwarsstraat 16 Amsterdam.

De tentoonstelling: Lastpakken voor de klas

Een goede leerkracht slikt niet alles voor zoete koek. Theo Thijssen ontmaskerde graag “pedagogische kwakzalverij” en vocht voor zijn professionele autonomie. Maar hij kwam ermee weg: ontslagen of veroordeeld werd hij nooit. Andere onderwijzers hadden meer pech: zij kwamen hard in botsing met Het Gezag. Omdat ze wilden meebeslissen. Omdat ze het schoolhoofd niet eerbiedig genoeg groetten. Omdat ze als getrouwde vrouw tóch wilden blijven lesgeven. Omdat ze ongehuwd samenwoonden. Omdat ze “staatsgevaarlijk” werden geacht. Omdat ze zich iets te duidelijk uitspraken voor ontwapening. Of omdat hun onderwijsideeën wat ál te buitenissig gevonden werden.

Een aantal van die lastpakken uit de eerste helft van de 20ste eeuw belichten we in deze tentoonstelling en in de begeleidende brochure. Twee notoire lastpakken waren bijvoorbeeld de schoolmeesters Taeko Edelman en Maarten

Barendregt. Allebei werden ze in 1906 ontslagen wegens ‘wederspannigheid’ tegen hun

schoolhoofden. De aanleidingen waren zoals zo vaak pietluttig. Edelman zou, voorbij fietsend, zijn chef op straat niet gegroet hebben. Barendregt hield zijn leerlingen in het speelkwartier binnen, wegens rotweer. Maar zijn hoofd vond dat alleen hij mocht bepalen wanneer het weer te slecht was. Dat wees meteen op het echte probleem: volgens de toenmalige Onderwijswet waren schoolhoofden bijna almachtig. Bij conflicten kregen zij bijna steeds gelijk van hogerhand; gewone onderwijzers waren vrijwel kansloos. Dat ondervond in 1913 ook de Groningse dorpsonderwijzer Geert Beishuizen, al tientallen jaren in het vak, die zich niet liet

koeioneren door een piepjong ambitieus nieuw schoolhoofd. Die kleine tiran trok aan de bel, tot groot genoegen van het rechtse gemeentebestuur, de wettelijke werkgever. Want Beishuizen trad in zijn vrije tijd voor de plattelandsbevolking ook op als een soort onbezoldigd regionaal ombudsman, tegenover de gemeente. Ondanks protest van de onderwijzersbond werden deze ontslagen onherroepelijk, maar alle drie vonden gelukkig een nieuw bestaan. Edelman &  Barendregt begonnen een succesvolle schoolboekhandel en gaven Theo Thijssen rebelse blad De Nieuwe School uit; Beishuizen kreeg kort voor zijn pensioen nog een onderwijsbaan in het rode Zaandam.